نقشه برداری نظامی (Military Surveying)
نقشه برداری نظامی یکی از زیرشاخه‌های مهندسی نقشه برداری است که به علوم زمین و نقشه‌ها مرتبط است. این حوزه از مهندسی نقشه برداری، یکی از رشته‌های پرچالش و مهم در مهندسی است و مهندسان نقشه بردار به عنوان بازوی هر پروژه مهندسی و عمرانی محسوب می‌شوند. آنها با مسائل و دروس متنوعی در ارتباط هستند، از جمله دروس ریاضی و هندسه پیچیده و دروس فیزیکی مختلف.
این زمینه مربوط به تعیین موقعیت نسبی نقاط مختلف در سطح زمین است و یا تعیین موقعیت نقاط نزدیک به هدف اصلی نقشه برداری می باشد. به علت داشتن شاخه های مختلف در رشته مهندسی نقشه برداری تقسیمات مختلفی در آن، در نظر گرفته شده است. یک نوع از نقشه برداری، نقشه برداری نظامی می باشد. این نوع از نقشه برداری ها برای تهیه نقشه های نظامی و تعیین نقاط استراتژیکی و دفاعی استفاده می شود.
نقشه برداری نظامی
تاریخچه ای کوتاه از استفاده عکس های هوایی در نقشه برداری نظامی
در ابتدا استفاده از عکس های هوایی به دلیل محدودیت تجهیزات نقشه برداری و عکاسی، تفسیر و تحلیل عکس هوایی به شدت محدود بود و کارشناسان نقشه برداری با مشکلات زیادی روبه رو بودند. اما با گذر زمان، تکنولوژی ساخت هواپیما ها و دوربین های عکاسی به همراه رایانه ها گسترش یافت و در نتیجه با سرعت بیشتری تکامل یافت. در این فرآیند، دوربین های دیجیتال، پهپاد ها، ماهواره ها و سایر ابزار ها به شناسایی و رشد مناطق نظامی کمک کردند.
از جمله عواملی که روی پیشرفت تجهیزات و نقشه برداری نظامی اهمیت ویژه ای ایفا کرد تنش بین دو کشور آمریکا و روسیه بود که باعث رشد سنجش از دور نظامی بعد از پایان جنگ جهانی دوم گردید و سال های سال روی تجهیزات عکس برداری برای داشتن قدرت تفکیک بالا با کاربرد نظامی شدت بخشید.
به دلیل پیشرفت بسیار زیاد روسیه در زمینه ای انرژی هسته ای، کشور های پیشرفته جهان را بر آن داشت تا از آرایش نظامی نیروهای دریایی، زمینی، زیر دریایی و… روسیه آگاهی یابند، به همین دلیل از عکس های هوایی با استفاده از روش نقشه برداری نظامی سنجش از راه دور روی آوردند.
توانمندی های نقشه برداری نظامی
نقشه برداری نظامی بسیار با اهمیت است. همان طور که در بالاتر به آن اشاره کردیم سازمان جغرافیایی نیر وهای مسلح وظیفه نقشه برداری نظامی را بر عهده دار است. از برخی از توانمندی این سازمان می توان به عوامل زیر اشاره کرد:
- طراحی پرواز و عکس برداری هوایی در مقیاس های مختلف اعم از مقیاس‌های پوششی، موردی و شهری
- تهیه نقشه های موضوعی و برجسته و اجرای کلیه مراحل کارتوگرافی
- طراحی و برنامه ریزی و نظارت بر کلیه فعالیت های نقشه برداری در مقیاس های پوششی و موردی
- تهیه و چاپ نقشه های عکسی (با استفاده از عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره ای) گردآوری، تهیه، تدوین و چاپ اطلاعات جغرافیایی
- تهیه و ساخت انواع ماکت از تأسیسات و تجهیزات و عوارض طبیعی زمین
- انجام عملیات پردازش، طبقه‌بندی، گویا نمودن و تفسیر تصاویر هوایی و ماهواره‌ای
- انجام فعالیت های مختلف در ارتباط با سنجش از دور، ایجاد سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) طراحی و اجرای عملیات هیدروگرافی
- طراحی، اجرا و نظارت عملیات ژئودزی ماهواره‌ای و کلاسیک
- طراحی و چاپ (شامل: حروف چینی، طراحی، مونتاژ، لیتوگرافی و چاپ انواع کتاب و نشریات علمی و فنی)
- بازنگری نقشه‌های قدیمی با روش‌های مختلف بهره برداری از تصاویر ماهواره‌ای و نقشه برداری نظامی هوایی
- طراحی و تبدیل کلیه دستگاه های فتوگرامتری از سیستم کلاسیک (آنالوگ) به سیستم تحلیلی و دیجیتالی
- برگزاری دوره های مختلف (نظری و عملی) پیشرفته در زمینه مهندسی نقشه‌برداری
نقشه برداری نظامی
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (سازمان جغرافیایی کشور)
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، یکی از سازمان های وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی است. این سازمان با هدف به دست آوردن اطلاعات جغرافیایی سریع ترین و دقیق ترین درباره کشور و سایر مناطق مورد نیاز نیرو های مسلح تأسیس شده است. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در سال ۱۳۳۰ با شعبه های نقشه برداری و نقشه کشی تأسیس شد. به تهیه نقشه های پوششی و انجام فعالیت های نقشه برداری و جغرافیایی می پردازد.
سازمان جغرافیایی در کنار سازمان نقشه برداری در کشور به انجام اموری که به نقشه برداری و نقشه کشی مربوط می شود می پردازد اما لازم به ذکر است نقشه هایی اعم از نقشه های نظامی، مرز های کشوری و خدمات جغرافیایی نیرو های مسلح از طریق سازمان جغرافیایی نیرو های مسلح انجام می شود.
دلایل استفاده از ماهواره به جای هواپیما نقشه برداری نظامی
به منظور دستیابی به تفکیک بهتر در عکس های هوایی، از هواپیماهایی با قابلیت بلند پرواز و دور پرواز به همراه استفاده از دوربین های عکاسی پیشرفته و سایر ابزارهای حرفه ای استفاده می شود. با این حال، به دلیل وجود محدودیت ها و ممنوعیت ها در مناطق نظامی و مناطق هدف دیگر، هواپیما ها برای عکس برداری با محدودیت هایی مواجه می شوند. این موضوع باعث می شود عکس برداری سریع و با کیفیت امکان پذیر نباشد و در نتیجه، مناظر مورد نظر با وضوح بالا عکس برداری نمی شوند.
از عامل های دیگر برای استفاده از ماهواره ها به جای استفاده از هواپیما در نقشه برداری نظامی می توان به خطر سقوط و انهدام هواپیما از طرف دشمن اشاره کرد. هر چند که هواپیما های جنگنده و جاسوسی قابلیت عکس برداری منظم در تمامی مناطق نظامی را دارا نیستند. به همین خاطر در سال های اخیر به جای استفاده از هواپیما از ماهواره های دورسنجی همچون لندست 1 برای جاسوسی نظامی وارد مدار زمین شد.
امروزه، تعداد زیادی ماهواره در مدار زمین توسط کشور های مختلف جهان قرار گرفته اند. هدف نهایی این است که توانایی تهیه عکس های هوایی با قدرت تفکیک بالا از نقاط مختلف سطح زمین را به دست آورد. البته، ماهواره های اولیه که به فضا پرتاب شدند، کیفیت پایین تری داشتند و عمر کمتری نسبت به نسل جدید ماهواره های امروزی داشتند. امروزه از ماهواره ها در فرآیند رقومی سازی استفاده می‌شود.
مزایای استفاده از عکس های هوایی در امور نظامی
- با استفاده از عکس های هوایی سه بعدی که برای مثال توسط مامس ارائه می شود، می توان به تمامی عوارض و پوشش های گیاهی اعم از پستی و بلندی ها و زاویای تابش نور و… را بازسازی نمود. سپس در نرم افزارهای نقشه برداری پیاده سازی و نمایش داد.
- با بررسی عکس های هوایی که در شرایط و زمان های قبل و بعد از عملیات گرفته شده است می توان اطلاعات به دست آمده را با اطلاعات زمینی تجزیه و تحلیل کرد. بدین ترتیب اطلاعات های بسیار دقیقی را در اختیار فرماندهان نظامی قرار داد تا به خوبی از شرایط و جو زمین دشمن به همراه توانایی های آن ها آگاهی یابند.
- با تهیه عکس نقشه به همراه اطلاعات دقیق از منطقه هدف، می‌توان فرماندهان را آگاه ساخت و ارزیابی های دقیق‌تری با انجام تحقیقات میدانی و بررسی عوارض و پدیده های موجود در عکس های هوایی انجام داد. برای مثال، می‌توان با در نظر گرفتن وضعیت بزرگراه‌ها، فرودگاه‌ها، خطوط راه‌آهن و سایر عوامل مهم مانند میزان سوخت و آب، منابع غذایی و تاثیر آن ها بر عملیات‌های نظامی، اطلاعات دقیقی را به دست آورد.
- با استفاده از عکس های هوایی می توان مناطق هدف را در شب هنگام یا حتی در هوای ابری رصد کرد و از این طریق می توان با استفاده از خلبانان حرفه ایی برای انجام حمله و هرگونه عملیات استراتژیکی بهره مند شد.
کاربردهای نظامی در عملیات های دریایی با استفاده از نقشه برداری نظامی هوایی
امروزه، با پیشرفت ناوگان دریایی، تجهیزات جنگ دریایی نیز بسیار حائز اهمیت است. این اهمیت به دلیل ارتباط بسیاری از کشورها از طریق دریا بین همدیگر است. به عنوان مثال، در خلیج فارس، کشورهای زیادی در حاشیه آن واقع شده است. و ارتباطات خود را از طریق دریا با کشور های دیگر مانند آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین و هند برقرار می‌کنند. حتی برای نقل و انتقال نیرو های نظامی نیز از طریق دریا اقدام می‌شود.
از کاربردهای عکس های نقشه برداری نظامی هوایی در عملیات های دریایی نظامی می توان به انجام تحقیقات هواشناسی در مکان و زمان لازم، تشخیص موانع دریایی به وجود آمده به دست دشمن و برآورد کردن میزان خسارات وارده به نیروها و تجهیزات دشمن در اثر انجام عملیات دریایی اشاره کرد.
کاربردهای نظامی در عملیات های هوایی با استفاده از عکس های هوایی
عملیات هوایی می‌تواند به صورت مستقیم به عملیات‌های زمینی و دریایی کمک کند. و با انجام عملیات ضد هوایی یا متقابل، تقویت دشمن را محدود کند و خطوط ارتباطی آن را قطع کند. در عین حال، فرماندهان نظامی می‌توانند اقدامات خوبی را برای اجرای موفقیت‌آمیز آفند انجام دهند.
با توجه به اینکه عملیات هوایی از هزینه زیادی برخوردار است. برای اینکه به بهترین وجه ممکن انجام شود نیاز به اطلاعات کاملی از طریق عکس های هوایی خواهد بود. با استفاده از تفسیر عکس هایی با نقشه برداری نظامی هوایی می توان حملات دقیقی برای هجوم به نقاط هدف انجام داد.